اما واقعیت آن است که سازمان‌های پلیس جهان تحت تاثیر فعالیت‌های علمی و پژوهشی به پیشرفت‌های وسیعی در روش‌ها، برنامه ریزی‌ها، آموزش‌ها و تجهیزات و لوازم دست یافته‌اند.
رشد و شکوفایی در جوامع همیشه قرین رشد و توسعه امنیت و همچنین توسعه سازمان‌های برقرارکننده امنیت بوده است. این سازمان‌ها در گذشته دارای ساختار و تشکیلات گسترده انتظامی نبودند و برای تامین امنیت جامعه، از نیروهای نظامی استفاده می‌شد. تحولات اجتماعی، تقسیم کار و تفکیک وظایف نهادهای جامعه منجر به تحول و دگرگونی در ساختار تشکیلاتی سازمان‌های برقرارکننده امنیت شد.
تحولی که از منظر بسیاری از کارشناسان از دلایل توسعه یافتگی و تشکیل نظام‌های سخت افزاری و نرم افزاری در این نهاد‌هاست.
در کشور ما نیز همچون تمام جهان، تاثیر فعالیت‌های علمی و پژوهشی کم‌کم در فعالیت‌های انتظامی جلوه‌گر شد. نگرشی کلی به وظایف و ماموریت‌های نیروی انتظامی در کشور و گستردگی فعالیت‌های این نیرو که بیش از ده‌ها ماموریت خاص و عام است، نشان‌دهنده منحصر به فرد بودن این تنوع و تعدد وظایف در نظام اداری کشور است. این نیرو تنها نهادی است که در گستره وسیع جغرافیای کشور ماموریت و مسئولیت دارد و تاثیر اجرای این وظایف و ماموریت‌ها در کلیه زمینه‌های امنیتی، انتظامی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی برای حاکمیت و مردم قابل درک است.
از سوی دیگر تخصصی بودن این ماموریت‌ها، حساس بودن امور نیروی انسانی، ارتباط تنگاتنگ با مردم و حاکمیت ایجاب می‌کند این سازمان علاوه بر تقویت توان عملیاتی، به لحاظ علمی نیز از پشتوانه‌های لازم جهت رسیدن به استانداردهای مطلوب در اجرای وظایف و مسئولیت‌ها برخوردار باشد. توسعه مراکز تحقیقاتی و مطالعاتی در نیروی انتظامی ایران درست برای این منظور انجام شده است.
گام اول؛ برنامه چهارم
تامین زیر‌ساخت های لازم برای استقرار یک سامانه علمی و پژوهشی، با هدف پاسخگویی به نیازهای حال و آینده، از طریق توسعه مراکز تحقیقاتی و مطالعاتی در نیرو و استفاده از توان و قابلیت پژوهشگران و مراکز علمی و تحقیقاتی کشور در دستور کار نیروی انتظامی قرار گرفته است.
سردار قمصری- رئیس مرکز تحقیقات و پژوهش‌های انتظامی ناجا (مرتوپا)- در این زمینه می‌گوید: ترسیم فضا و مسیر آینده و الزامات پیمودن این راه، برای دستیابی به اهداف متعالی به جز از مسیر تحقیق و پژوهش میسر نیست و کلیه تصمیمات و اقدامات باید از پشتوانه علمی و نظری برخوردار بوده و بتواند آثار و پیامدهای آن را پیش‌بینی کند و در حین و پس از اجرا نیز توسط روش‌های پژوهشی معتبر مورد ارزیابی و اصلاح قرار گیرد.
وی ادامه می‌دهد: به این منظور از ابتدای برنامه چهارم، سرمایه گذاری وسیعی در ایجاد و توسعه مراکز تحقیقاتی و آینده پژوهی صورت گرفته و اکنون در نیمه راه برنامه با گسترش بیش از 2 برابری تعداد و استعداد این مراکز و افزایش 4 برابری اعتبارات و ایجاد یک فضای جذاب و رقابتی، رشد 5/2 برابر تالیفات و ترجمه‌های دانش پلیسی و 4 برابری تولیدات پژوهشی را شاهد هستیم. به گفته این مقام مسئول، این آهنگ با رشد 50 درصدی سالانه تا پایان برنامه چهارم تداوم خواهد یافت.
اما در میان تمام ساز‌و‌کار‌هایی که نیروی انتظامی به منظور تقویت بنیه علمی و پژوهشی در دستور کار دارد، سازمان تحقیقات و مطالعات ناجا به عنوان سازمانی برای هدایت امور پژوهشی در حوزه نظم و امنیت اجتماعی و وظائف محوله به نیروی انتظامی اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
این سازمان در راستای تقویت باورها و نهادینه کردن فرهنگ پژوهشی، توسعه تعاملات تحقیقاتی با افراد حقیقی و حقوقی درون و برون سازمانی، توسعه و ارتقاء سهم دانش پلیسی از سبد دانش ملی را در دستور کار خود قرار داده است.انتخاب سالیانه برترین‌های پژوهش ناجا و تقدیر مناسب از آنها به طور متناوب و سالیانه از دیگر فعالیت‌های این سازمان است که از سال 1381 اجرا می‌شود.
به گفته قمصری، این اقدام تا سال 81 که اولین مراسم انتخاب و معرفی برترین‌های پژوهش ناجا برگزار شد، محدود و بیشتر کاربردی داخلی و درون سازمانی داشت و انتشار و اشاعه‌ای به خارج از ناجا پیدا نمی‌کرد. به عبارت دیگر فعالیت‌های پژوهشی ناجا تا آن سال مهجور و ناشناخته و پژوهشگران و یگان‌های دست اندر‌کار آن در انزوا بودند.اما در سال 81 راهبردی دیگر در دستور کار قرار گرفت: توسعه گسترده موضوعات پژوهشی از وظایف ناجا به تمامی مسائل مرتبط با نظم و امنیت کشور، استقبال از حضور پژوهشگران برون سازمانی در فرآیند فعالیت‌های تحقیقاتی ناجا.
جشنواره ناجا
به دنبال تغییراتی که در پژوهش‌های ناجا ایجاد شده است، دست‌اندر‌کاران بر آن شدند که همانند سایر نهادهای علمی از قبیل وزارت علوم و جهاد دانشگاهی، برنامه‌ای برای انتخاب و معرفی برترین‌های پژوهش در حوزه نظم و امنیت در هفته پژوهش داشته باشند. برگزاری این جشنواره به‌عنوان حرکت تاکتیکی مناسب و پلی برای تعاملات پژوهشی با مؤسسات علمی، تحقیقاتی کشور و بهره‌مندی از قابلیت‌های پژوهشگران موجود در این زمینه طراحی شده و از 5 سال پیش تاکنون همه ساله اجرا می‌شود. آمار‌های موجود حاکی از توسعه کمی و کیفی سالانه این اقدام است.
برگزار‌کنندگان جشنواره پژوهشی ناجا بر این باورند که جوشش و حرکتی که اجرا و تداوم فعالیت برترین‌های پژوهش ناجا در راستای توسعه و ترویج فعالیت‌های پژوهشی درون سازمان، تغییر نگرش به مقوله پژوهش و رغبت به کاربست نتایج تحقیقاتی و نیز افزایش ارتباطات برون سازمانی ایجاد کرده را می توان در محورهای زیر مورد مطالعه قرار داد:
- اقبال به امر پژوهش از طرف کارکنان ناجا و دانشجویان مراکز آموزشی سازمان: با توجه به آمار هر ساله شرکت آنان در برترین‌های پژوهش رو به افزایش است. برای نمونه میتوان به آمار تحقیقات و تألیفات شرکت کننده در سال‌های 81تا سال 86 اشاره کرد که در مورد تحقیق از 107مورد در سال 81 به 200 مورد در سال 86 رسیده است و تعداد آثار تالیفی از 30 مورد در سال 81 به 174 مورد در سال 86 افزایش داشته است.
- تکیه مسئولان بر نتایج پژوهش‌ها: برگزاری این جشنواره پژوهش را از منظر ناجا، از یک امر تشریفاتی، بی حاصل، غیر لازم و حاشیه‌ای به یک فعالیت ضـروری و قابل اعتنا تبدیل کرده است و فرهنـگ سازی و افـزایش رغبـت و تمایل فرماندهان و مسـئولان ناجا به تکیه بر نتایج پژوهش‌ها، نظرسنجی ها و افکارسنجی ها در تصمیمات کلان سازمانی را به دنبال داشته است.
- رقابت پژوهشی ملی: افزایش طیف شرکت کنندگان در آیین انتخاب و معرفی برترین‌های پژوهش ناجا، این فعالیت را از یک عملکرد داخلی خارج و به آن یک وجهه رقابتی ملی – پژوهشی داده است؛ به گونه‌ای که میتوان رشد قابل لمسی را در آمار کلی آثار شرکت کننده در این مراسم از سال آغازین آن تا سال 86 مشاهده کرد.
این آمار حاکی از آن است که تعداد آثار به بیش از 8 برابر یعنی1460 اثر در حوزه‌های تحقیق، تالیف و ترجمه کتاب ، تدوین مقاله ،پایان نامه ،نشریه علمی ،طرح سازمانی مبتکرانه ، تجهیزات مبتکرانه پلیسی ،تلاشگر برتر عرصه تحقیق و رده تحقیقاتی برتر سال رسیده است.
